14 Kasım Diyabet Günü
2025-11-14
14 Kasım Diyabet Günü
“Ben şeker hastasıyım.” Son yılların en sık kurulan cümlelerinden biri olabilir. Diyabet Atlası 2025 verilerine göre “şeker hastalığı” olarak bilenen diyabet, yaklaşık 8 kişiden birini etkiliyor. Bu kadar yaygın bir hastalığın masum olduğunu düşünmekse ne yazık ki doğru değil. 2024 yılında diyabetin 3.4 milyon ölümden sorumlu olduğu tahmin ediliyor, bu durum yaklaşık 9 saniyede 1 kişinin diyabete bağlı olarak hayatını kaybettiği anlamına geliyor.
14 Kasım Dünya Diyabet Günü, diyabetin önlenmesi, erken tanısı ve etkili yönetimi için farkındalık yaratmayı amaçlıyor.
Bu yılın teması ise “Yaşamın her aşamasında diyabet.” çünkü diyabet yaşamın farklı evrelerinde kendini gösterebiliyor.
Hangi Yaşta Hangi Diyabet Riski?
Diyabet her yaşta ortaya çıkabiliyor fakat tip 1 ve tip 2 diyabet bazı yönleriyle birbirinden ayrılıyor:
Tip 1 Diyabet:
Genellikle çocukluk veya genç erişkinlik döneminde başlıyor. Bu diyabet çeşidi pankreas hücrelerinin insülin üretiminde başarısız olmasıyla ilişkili, dolayısıyla tedavisi yaşam boyu insülin kullanımı gerektiriyor.
Tip 2 Diyabet:
Her yaş grubunu etkileyebilecek bir diyabet çeşidi olsa da ileri yaş, bel çevresinde artış, fazla kilo, insülin direnci ve yetersiz fiziksel aktiviteyle yakından ilişkili olduğu biliniyor. Uzun süre kontrolsüz kaldığında, tip 1 diyabette olduğu gibi insülin tedavisi gerekebiliyor.
Bel çevresi arttıkça, yağ kütlesi arttıkça, kan şekeri sürekli olarak yüksek seyrettikçe hücrelerin insüline verdiği yanıt zayıflıyor.
Bu nedenle hareketli yaşam tarzı, dengeli beslenme ve kas kütlesini koruma stratejileri, özellikle tip 2 diyabet riskini azaltmada temel rol oynuyor.
Dikkat!
Son yıllarda araştırmacılar farklı besin gruplarını farklı sıralarda tükettiğinizde kan şekeri kontrolünün değişebildiğine dikkat çekiyor.
Sonuçlar, karbonhidrat içeren besinleri protein ve lif kaynaklarından sonra tükettiğinizde kan şekeri dengesinin daha kolay sağlanabildiğini gösteriyor.
(10.3389/fnut.2024.1512231)
Beyniniz de Diyabetik Olabilir: Tip 3 Diyabet
Yaş aldıkça daha sık görülen hastalıkların kendi arasında bir ilişki olabilir mi?
Bilim dünyası son yıllarda bu soruya yanıt ararken Alzheimer ve diyabet hastalıklarının paralel gidişatına da dikkat çekiyor.
Alzheimer hastalığının gelişim sürecinde insülin direnci ve bozulmuş glukoz toleransı olabileceğinin altı çiziliyor.
Bu nedenle bazı araştırmacılar Alzheimer hastalığını “Tip 3 Diyabet” şeklinde tanımlıyor.
Elbette Alzheimer hastalığı diyabetin net bir sonucu değil.
Hastalığın etiyolojisi çok faktörlü ve genetik yatkınlık, ileri yaş ve nöroinflamasyon gibi unsurları kapsıyor.
Fakat diyabet ile ilişkisi hakkında kanıtlar da zamanla artıyor!
2024 yılında yayımlanan kapsamlı bir meta-analiz, diyabetli bireylerde demans gelişme riskinin %59 daha yüksek olduğunu gösteriyor.
144 ileriye dönük (prospektif) çalışmanın birlikte değerlendirildiği analizlerde de bilişsel bozukluk veya demans riskinin 1.25 ila 1.9 kat arttığı bildiriliyor.
(DOI: 10.3390/ijms252211955)
Diyabet ve Alzheimer’ın arasındaki güçlü ilişki, benzer risk faktörlerinden etkilenmelerinden de kaynaklanıyor olabilir:
Oksidatif stres, fazla kilo ve yüksek tansiyon, her iki hastalık için de riski artırıyor!
Bu koşullar, beyinde insülin direnci, glukoz metabolizmasında bozulma ve artmış inflamasyona yol açarak sinir hücrelerinde hasar, amiloid birikimi ve nörodejeneratif süreçlerin başlamasına neden oluyor.
Diyabeti Yönetmek Mümkün mü?
Özellikle yaşam tarzı değişiklikleri diyabetin yönetilmesinde ciddi faydalar sağlayabiliyor.
Diyabeti yönetmek için aşağıdaki 3 maddeye dikkat:
- Düzenli egzersiz yapın: Kaslarınız glukozu daha verimli kullanmasını sağlayın.
- Liften zengin beslenin: Öğün sonrası iyi bir glisemik yanıt oluşturun.
- Yeterli uyku ve stres yönetimi: Vücudunuzun kortizol-insülin dengesini korumaya destek olun.
Kısacası:
Diyabet her yaşta var olabilir, ayrıca her yaşta yönetilebilir.
Diyabet yönetimi ise sadece ilaçla değil; bilinçli alışkanlıklarla da mümkün.
14 Kasım, sadece bir farkındalık günü değil; bilgimizi paylaşmak ve diyabetle yaşayan herkesin hayatına dokunmak için bir fırsat! :)
- Diyetisyen Bengisu Tekirdaş